Halkara söwdasynda dogry söwda şertlerini saýlamak iki tarap üçin hem amatly we üstünlikli geleşigi üpjün etmek üçin möhümdir. Söwda şertlerini saýlanyňyzda göz öňünde tutmaly üç faktor:
Töwekgelçilikler: Her bir tarapyň kabul etmek isleýän töwekgelçiligi derejesi degişli söwda möhletini kesgitlemäge kömek edip biler. Mysal üçin, alyjy töwekgelçiligini azaltmak islese, FOB (Mugt On Board) ýaly termini saýlap biler, bu ýerde satyjy harytlary ýük gämisine ýüklemek üçin jogapkärçilik çekýär. Satyjy töwekgelçiligini azaltmak islese, alyjy tranzitde harytlary ätiýaçlandyrmak üçin jogapkärçilik çekýän CIF (çykdajy, ätiýaçlandyryş, ýük) ýaly termini saýlap biler.
Bahasy: Ulag, ätiýaçlandyryş we gümrük paçlarynyň bahasy söwda möhletine baglylykda dürli-dürli bolup biler. Bu çykdajylara kimiň jogapkär boljakdygyny göz öňünde tutmak we olary geleşigiň umumy bahasyna goşmak möhümdir. Mysal üçin, satyjy transport we ätiýaçlandyryş üçin tölemäge razy bolsa, bu çykdajylary ýapmak üçin has ýokary baha alyp bilerler.
Logistika: Harytlary daşamagyň logistikasy söwda möhletiniň saýlanmagyna hem täsir edip biler. Mysal üçin, harytlar köp ýa-da agyr bolsa, satyjy üçin daşamak we ýüklemek has amatly bolup biler. Alterna-da bolmasa, harytlar zaýalanýan bolsa, alyjy harytlaryň çalt we gowy ýagdaýda gelmegini üpjün etmek üçin ýük daşamak üçin jogapkärçilik çekip biler.
Käbir umumy söwda şertlerine EXW (Ex Works), FCA (Mugt daşaýjy), FOB (Mugt bortda), CFR (çykdajy we ýük), CIF (çykdajy, ätiýaçlandyryş, ýük) we DDP (gowşurylan töleg tölenýär) degişlidir. Her bir söwda opsiýasynyň şertlerini üns bilen gözden geçirmek we geleşigi gutarmazdan ozal beýleki tarap bilen ylalaşmak möhümdir.
EXW (Ex Works)
Düşündiriş: Alyjy satyjynyň zawodynda ýa-da ammarynda haryt ýygnamak bilen baglanyşykly ähli çykdajylary we töwekgelçilikleri öz üstüne alýar.
Tapawut: Satyjy diňe harytlary almaga taýyn bolmaly, alyjy bolsa gümrük taýdan resmileşdirmek, transport we ätiýaçlandyryş ýaly ýük daşamagyň beýleki ähli taraplaryny çözýär.
Töwekgelçilik paýlanyşy: riskshli töwekgelçilikler satyjydan alyja geçýär.
FOB (Tagtada mugt)
Düşündiriş: Satyjy harytlary gämä eltmek üçin çykdajylary we töwekgelçilikleri öz içine alýar, alyjy bolsa ähli çykdajylary we töwekgelçilikleri öz üstüne alýar.
Tapawut: Alyjy gämä ýüklemekden başga ýük daşama çykdajylary, ätiýaçlandyryş we gümrük taýdan resmileşdirmek üçin jogapkärçilik çekýär.
Töwekgelçilik paýlanyşy: Harytlar gäminiň demir ýolundan geçenden soň satyjydan alyja töwekgelçilik geçirilýär.
CIF (bahasy, ätiýaçlandyryş we ýük)
Düşündiriş: Satyjy harytlary niýetlenen porta eltmek bilen baglanyşykly ähli çykdajylar, şol sanda ýük we ätiýaçlandyryş üçin jogapkärçilik çekýär, alyjy bolsa haryt porta geleninden soň ýüze çykan islendik çykdajy üçin jogapkärçilik çekýär.
Tapawut: Satyjy ýük daşamak we ätiýaçlandyryş bilen meşgullanýar, alyjy bolsa gümrük paçlaryny we beýleki tölegleri töleýär.
Töwekgelçilik paýlanyşy: Harytlar niýetlenen porta eltilenden soň satyjydan alyja töwekgelçilik geçirilýär.
CFR (bahasy we ýük)
Düşündiriş: Satyjy ýük daşamak üçin töleýär, ýöne ätiýaçlandyryş ýa-da porta geleninden soň çykdajylar däl.
Tapawut: Alyjy ätiýaçlandyryşy, gümrük paçlaryny we porta geleninden soň ýüze çykan islendik tölegleri töleýär.
Töwekgelçilik paýlanyşy: Harytlar gämide bolanda satyjydan alyja geçirilýär.
DDP (gowşurylan töleg)
Düşündiriş: Satyjy harytlary belli bir ýere eltýär we şol ýere ýetýänçä çykdajylar we töwekgelçilikler üçin jogapkärdir.
Tapawut: Alyjy diňe harajatlar ýa-da töwekgelçilikler üçin jogapkärçilik çekmezden, harytlaryň bellenen ýere gelmegine garaşmalydyr.
Töwekgelçilikleri paýlamak: riskshli töwekgelçilikleri we çykdajylary satyjy öz üstüne alýar.
DDU (tölenmedik borç)
Düşündiriş: Satyjy harytlary belli bir ýere eltýär, ýöne alyjy gümrük paçlary we beýleki tölegler ýaly harytlary import etmek bilen baglanyşykly islendik çykdajylara jogapkärdir.
Tapawut: Harytlary import etmek bilen baglanyşykly çykdajylary we töwekgelçilikleri alyjy öz üstüne alýar.
Töwekgelçilik paýlanyşy: Töleg tölemezlik töwekgelçiliginden başga töwekgelçilikleriň köpüsi gowşurylandan soň alyja geçirilýär.
Iş wagty: Mart-11-2023
